Mehrfamilienhaus – Trinkwassererwärmer als Gefahrenquelle für Legionellen

Geen onderzoek verplicht = geen legionella? Decentrale drinkwaterverwarmers als bron van gevaar in woongebouwen

In woongebouwen worden decentrale drinkwaterverwarmers gebruikt voor afzonderlijke of gegroepeerde woningen. Ze bestaan als doorstroom- of boilersysteem. Voor veel verhuurders en woningbouwverenigingen is het een aantrekkelijke oplossing omdat er volgens § 31 van de Duitse drinkwaterverordening geen verplichte controle op legionella is. Zijn deze systemen echt zo veilig inzake legionella, zoals exploitanten verwachten op basis van de regelgeving en het feit dat een onderzoek niet verplicht is?

Duidelijke voorschriften bij drinkwaterverwarmers met circulatie

DIN 1988-200 over decentrale drinkwaterverwarmers

Hoe veilig inzake legionella zijn decentrale drinkwaterverwarmers echt?

Samenvatting

Verschillen in het verplichte onderzoek van drinkwaterverwarmers

Legionella zijn staafvormige bacteriën die in beperkte hoeveelheden van nature in drinkwater voorkomen, maar in hoge concentraties ernstige ziektes, zoals een atypische longontsteking (legionellose) kunnen veroorzaken. Temperaturen tussen 30 en 45 °C in drinkwaterinstallaties zijn ideale groeivoorwaarden. Om vermenigvuldiging van legionella doeltreffend te voorkomen, zijn daarom bij drinkwaterverwarmers met circulatie, die vaak gebruikt worden in grotere gebouwen, de temperaturen duidelijk vastgelegd in regelgeving en in de Duitse drinkwaterverordening: bij de uitloop uit de verwarmer moet minstens 60 °C bereikt zijn, terwijl op elk aftappunt in het gebouw en in de retour van de circulatie minstens 55 °C bereikt moet zijn na afvoer van 3 liter. Op dat moment is een systeem veilig, als tegelijk het reglementaire gebruik bij elk aftappunt na 72 uur gegarandeerd is.

Testparameters voor een systematisch onderzoek als bewijs van de vlekkeloze kwaliteit bij overdracht/oplevering (overdracht van verantwoordelijkheid)

Uittreksel uit tabel 1 van VDI 6023 blad 1.
Testparameters Vereisten
Temperatuur van het koude drinkwater Max. 25 °C na afvoer van 3 l, gemeten in 250 ml in een maatbeker
Temperatuur van het verwarmd drinkwater volgens DVGW W 551 (A) na afvoer van 3 l, gemeten in 250 ml in een maatbeker
Aantal kolonies, bepaling volgens § 15 lid 1c TrinkwV volgens TrinkwV, bijlage 3 deel 1

DIN 1988-200 over decentrale drinkwaterverwarmers

Over decentrale drinkwaterverwarmers staat informatie in hoofdstuk 9.7.2.4 van DIN 1988-200. Om hygiënische redenen moeten hier echter vraagtekens geplaatst worden. Dat geldt vooral voor de woningsindustrie. DIN 1988-200 stelt namelijk: “Decentrale doorstroom-drinkwaterverwarmers kunnen zonder bijkomende eisen gebruikt worden, als het latere leidingvolume van 3 liter in het stroomtraject niet wordt overschreden.” Volgens de normen heeft de warmwatertemperatuur hier geen belang, maar is een regelmatige waterverversing via alle aftappunten nog steeds verplicht.

Ongetwijfeld hadden de uitwerkers van deze regelgeving op het moment van deze norm geen idee wat dat betekende voor de eerste en algemene verplichting tot onderzoek naar legionella. Deze trad in werking vlak voor de voltooiing van de nieuwe Duitse drinkwaterverordening (TrinkwV) in 2011 (hier vindt u informatie over de huidige TrinkwV). Deze bepaalde voor het eerst dat bijv. woongebouwen met meer dan twee wooneenheden en een centrale installatie voor drinkwaterverwarming ten laatste op 31.12.2013 voor het eerst op legionella onderzocht moesten worden – en vervolgens om de drie jaar. Omgekeerd houdt dat in dat in woningen met decentrale drinkwaterverwarmers een onderzoek niet verplicht is. Deze beschouwde men ten onrechte als veilig – wat de Duitse federale dienst voor milieu in een mededeling al in 2018 rechtzette.

Gevaar voor legionella hoewel geen verplicht onderzoek

Vele exploitanten gaan ervan uit dat het ontbreken van een verplicht onderzoek bij één- en tweegezinswoningen en in woongebouwen met decentrale drinkwaterverwarmers overeenkomt met een in principe hygiënisch veilige drinkwaterinstallatie.

Dat kan, maar is niet altijd het geval. We kunnen hier niet ingaan op elke vorm en werkwijze van decentrale drinkwaterwarmers, hoewel die ook van belang zijn voor de hygiënische veiligheid van deze apparaten. Een voorbeeld uit de praktijk: Een decentrale warmtewisselaar waardoor permanent weinig verwarmingswater stroomt, krijgt ongetwijfeld op hygiënisch vlak een slechtere beoordeling dan een platenwarmtewisselaar, waardoor enkel bij vraag naar warm water verwarmingswater stroomt en die bovendien snel afkoelt, omdat de producent om die reden voor het onderdeel geen isolatie voorzien heeft. Er zijn bovendien belangrijke verschillen bij de koudwateraansluiting en de plaatsing van de koudwaterleiding in het apparaat. Een koudwatermeter in het apparaat en eendelige kruispunten met warm water zijn eerder ontoereikend, aangezien koud water zo ontoelaatbaar kan opwarmen. Bijgevolg kan legionella zich niet alleen overmatig vermenigvuldigen in onvoldoende verwarmd drinkwater, maar ook in koud drinkwater. De watermeter kan daarom beter op een zekere afstand van het apparaat gemonteerd worden.

Mikroskopische Darstellung von Legionellen vor blauem Hintergrund.

Een andere risicofactor bij decentrale drinkwaterverwarmers is als het koud drinkwater in het gebouw bijv. door verwarmingsleidingen in de buurt opwarmt tot aanzienlijk meer dan 25 °C en daardoor al in centrale delen van de drinkwaterinstallatie legionella zich in het koud water overmatig kan vermenigvuldigen. Deze bacteriën worden namelijk in de platenwarmtewisselaar van de decentrale drinkwaterverwarmer niet altijd gedood. De reden hiervoor is de veel te korte contactperiode van het drinkwater met de hete oppervlakken in de platenwarmtewisselaar. Zelfs bij 60 °C is een contactperiode van ca. 30 minuten nodig!

Samenvatting

Legionella kan zich ook overmatig vermenigvuldigen in kleine installaties waarvoor geen onderzoek verplicht is of in decentrale drinkwaterverwarmers, zelfs als deze voldoen aan de algemeen erkende regels van de techniek. Er moeten vooral vraagtekens gezet worden bij de temperaturen vermeld in DIN 1988-200, hoofdstuk 9.7.2.4 "Decentrale drinkwaterverwarmers", die in de huidige praktijk achterhaald lijken. Welke maatregelen eigenaars en exploitanten van gebouwen met decentrale drinkwaterverwarmers kunnen treffen om gebruikers doeltreffend te beschermen, leest u in deel 2 over het thema drinkwaterverwarmers.

Aansluitende thema’s