Zapobieganie Pseudomonas aeruginosa – bakterii, która występuje nie tylko w służbie zdrowia

Czas czytania 10 minut

To stary znajomy medyków o szczególnym znaczeniu dla branży sanitarnej, grzewczej i klimatyzacji: Pseudomonas aeruginosa (PSA). W przypadku pojawienia się tej bakterii w instalacji wody pitnej, może ona wywołać poważne choroby u użytkowników. Przez długi czas nie doceniano jej znaczenia w odniesieniu do instalacji wody pitnej i nadal jest zauważana dopiero w przypadku jakiegoś zdarzenia. Dla producentów, projektantów, instalatorów oraz administratorów budynków powinno być równie istotne dokładniejsze przyjrzenie się tej bakterii. Dr Peter Arens, ekspert do spraw wody pitnej w firmie SCHELL, wyjaśnia czym jest Pseudomonas aeruginosa i podaje porady, jak zminimalizować ryzyko jej wystąpienia. Zwłaszcza w placówkach służby zdrowia, takich jak szpitale, a także we wszystkich innych, w których przebywają użytkownicy o osłabionym układzie odpornościowym, niezwykle istotne jest zwrócenie uwagi na instalację wody pitnej.

Jakie choroby może spowodować Pseudomonas aeruginosa ?

Pseudomonas aeruginosa medycy znają od ponad 120 lat. Jednak powszechnego obowiązku przeprowadzania kontroli pod kątem występowania Pseudomonas aeruginosa w rozporządzeniu o jakości wody pitnej nie ma - jedynie dla wody pitnej rozlewanej do opakowań. Możliwe objawy chorobowe mogą być różnorakie. „Obejmują one lekkie do bardzo ciężkich zapaleń ran i ucha wewnętrznego aż po utratę wzroku i uszkodzenie płuc, na przykład u osób cierpiących na mukowiscydozę“, wyjaśnia dr Peter Arens. Patogeny mogą rozprzestrzeniać się w instalacji wody pitnej placówek służby zdrowia w różnych sposób.

W jaki sposób bakteria przedostaje się do instalacji wody pitnej?

„Drogą transmisji na ludzi mogą być w branży sanitarnej woda pitna, ścieki (syfony) oraz powierzchnie skażone ‚bryzgami wody’ obok umywalek“, wymienia dr Peter Arens. Najrzadszą drogą przedostania się do instalacji jest poprzez instalację wodociągową, np, po naprawie sieci wodociągowej. Znaczenie mają przede wszystkim ewentualne skażone fabrycznie podzespoły oraz perlatory. „To ostatnie może być z pewnością zaskoczeniem. Pesudomonas występują niemalże we wszystkich syfonach. W przypadku skierowania strumienia wody w otwarty odpływ w szpitalu, faktycznie mogą przedostać się do instalacji wody pitnej w kierunku odwrotnym do przepływu wody i skazić całą klinikę. Najpierw dochodzi do skażenia perlatora, zanim bakteria znajdzie drogę do instalacji – ponieważ potrafi ona aktywnie pływać. To samo tyczy się sytuacji, gdy personel sprzątający podczas sprzątania chodzi od pomieszczenia do pomieszczenia i umyje skażoną w umywalce ściereczką perlator w łazience, wyjaśnia dr Peter Arens. Aby zapobiec występowaniu bakterii w instalacji, wymagana jest regularna wymiana wody we wszystkich punktach poboru. Należy wymieniać regularnie również perlator. Ważnym aspektem jest zatem higiena oraz prawidłowa eksploatacja instalacji wody pitnej. Za pomocą System Gospodarowania Wodą SWS firmy SCHELL można zapewnić prawidłową eksploatację we wszystkich punktach poboru. Oprócz tego pozwala on na ekonomiczną i wodooszczędną eksploatację oraz dokumentowanie.

Wykluczenie skażonych fabrycznie podzespołów

Należy uważać również na stosowane w instalacji wody pitnej podzespoły. Nawet pojedynczy skażony produkt może skazić całą instalację. Przeniesieniu ze skażonych fabrycznie podzespołów można zapobiec stosując wyłącznie produkty sprawdzane na sucho. W firmie SCHELL kontrole na sucho są standardem od wielu lat. „Są jednak również produkty, których producent nie jest w stanie sprawdzić na sucho, ponieważ wymagają ustawienia lub kalibracji”, wyjaśnia dr Peter Arens. Dlatego VDMA zaleca swoim członkom, by w przypadku kontroli działania z użyciem wody sprawdzać jakość mikrobiologiczną wody kontrolnej. Należy potwierdzić w drodze badania brak bakterii PSA. DVGW podaje w swojej bezpłatnej instrukcji twin Nr. 10 wskazówki dotyczące postępowania z wodomierzami, które można zastosować również do innych podzespołów.

Słabe i mocne strony Pseudomonas aeruginosa

Zwalczanie bakterii Pseudomonas aeruginosa jest trudniejsze niż Legionelli. Pomaga w tym znajomość mocnych i słabych stron oraz różnic w stosunku do Legionella spec (tabela 1 i 2). Pseudomonas aeruginosa wykazuje na przykład niewielkie zapotrzebowanie na składniki odżywcze i jest uważana głównie za kolonizatora „‚świeżych’ powierzchni. Jej słabą stroną jest słabość konkurencyjna. Ten patogen nie jest właściwie w stanie utrzymać się w przypadku występowania innych bakterii, dlatego bakterie niechorobotwórcze mogą wyprzeć PSA. Jak to dokładnie działa, jeszcze tego nie zbadano. „Lecz wiemy już, że konieczne jest zarządzanie biofilmem w instalacji wody pitnej. Dzięki temu możemy uzyskać podobne warunki na wewnętrznych powierzchniach instalacji wody pitnej, jak na naszej skórze lub w naszych jelitach: W przypadku zasiedlenia powierzchni przez dobre bakterie, patogeny nie mają sprzyjających do namnażania”, wyjaśnia dr Peter Arens.

Możliwe koncepcje modernizacji w przypadku wystąpienia bakterii

Nie ma gotowego przepisu na udaną modernizację. Pomoc można znaleźć w DVGW (A) 556 „Nieprawidłowości higieniczno-mikrobiologiczne w instalacji wody pitnej - metody i środki ich eliminacji“. W tym roku powinna pojawić się nowa instrukcja DVGW dotycząca bakterii PSA. Można w niej będzie znaleźć przykłady występowania bakterii i sposoby ich pozbycia. „Sam osobiście mam bardzo dobre doświadczenia ze zwiększoną wymianą wody - hasło ‚słabość konkurencyjna’ oraz wspomagająco z dezynfekcją termiczną. Ponieważ ciepło w przeciwieństwie do środków dezynfekujących przenika do biofilmu i dociera również do zakamarków podzespołów, do których nie jest w stanie dotrzeć żaden środek dezynfekujący”, wyjaśnia dr Peter Arens. Za pomocą Systemu Gospodarowania Wodą SWS firmy SCHELL można w optymalny sposób zaplanować i przeprowadzić dezynfekcję termiczną. Aby zapobiec wystąpieniu ognisk bakterii PSA i ewentualnej przejściowej eksploatacji z zastosowaniem drogich filtrów sterylnych, opłaca się wdrożyć środki zapobiegawcze.

Fachowe i kompleksowe zapobieganie

Produkty nienaganne pod względem mikrobiologicznym są kluczowe i powinny być wymagane już w ogólnej części LV. „Produkty sprawdzane na sucho to optymalny sposób“, podkreśla dr Peter Arens. „Jeżeli w przypadku armatury zabezpieczającej lub instalacji podnoszących ciśnienie nie jest to możliwe ze względów technicznych, należy zapytać producenta o jego koncepcję higieny. Nie jest jednak wystarczające to, że produkty opuszczą fabrykę w nienagannym stanie – koncepcja musi obejmować drogę aż do próbnego uruchomienia na budowie”. Wskazówki na ten temat można znaleźć w projekcie VDI 6023 strona 1. „I życzyłbym sobie większej uwagi ze strony wszystkich uczestników procesu, którzy działają w budynkach o przeznaczeniu medycznym”, dodaje dr Peter Arens. „Jeżeli na przykład z jeszcze nie używanej armatury sanitarnej kapie woda, bez koncepcji higieny ze strony dostawcy katastrofa mikrobiologiczna jest wręcz zaprogramowana”. Istotne jest również higieniczne uruchomienie krok po kroku instalacji wody pitnej wraz z badaniami kontrolnymi po każdym napełnieniu odcinka instalacji. Za pomocą tych środków można wykryć i zwalczyć ognisko Pseudomonas aeruginosa zanim zostanie skażona cała instalacja. Chroni to instalatorów przed koniecznością przeprowadzenia niezawinionych prac dodatkowych, a także użytkowników w służbie zdrowia i zapobiega skomplikowanym, kosztownym działaniom naprawczym. Ponieważ, jeżeli chodzi o utrzymanie higieny wody pitnej, nie tylko Legionella ma znaczenie.