Pobieranie próbek wody pitnej: Częste pytania i błędy

Podczas wymaganego przepisami pobierania próbek wody pitnej zgodnie z przepisami dotyczącymi jakości wody pitnej z 2023 roku w praktyce dochodzi często do wielu błędów. Skutkiem tego mogą być niewiarygodne wyniki laboratoryjne i tym samym potencjalnie niewykryte ryzyko dla zdrowia. Aby uzyskać wiarygodne wyniki badania wody pitnej, należy unikać kilku typowych błędów popełnianych często przy pobieraniu próbek wody pitnej.

Zgodnie z przepisami dotyczącymi jakości wody pitnej z 2023 roku administratorzy instalacji wody pitnej w obiektach komercyjnych i publicznych są zobowiązani do regularnego przeprowadzania badań wody pitnej. Wymogi w tym zakresie są określone w § 2 rozporządzenia o jakości wody pitnej (niem. TrinkwV). Kontrola obejmuje badanie pod kątem obecności potencjalnych zarazków w wodzie pitnej lub przekroczenia zdefiniowanych wartości granicznych parametrów mikrobiologicznych i chemicznych. Poniżej zamieszczono zestawienie częstych pytań i błędów przy pobieraniu próbek wody pitnej.

Kto morze pobierać próbki wody pitnej?

Przepisy dotyczące jakości wody pitnej z 2023 roku określają, że „wymagane badania wody pitnej łącznie z pobieraniem próbek […] wolno przeprowadzać wyłącznie uprawnionym jednostkom badawczym” (§ 39 ustęp 1 TrinkwV). Dlatego analizę wody pitnej lub pobieranie próbek wody pitnej nie wolno nigdy zlecać instalatorom lub innym usługodawcom lub przeprowadzać samemu. Takie próbki są niedozwolone. Próbki wody wolno pobierać wyłącznie akredytowanym jednostkom badawczym.

Gdzie pobiera się próbkę wody pitnej?

Wśród specjalistów powszechne jest zdanie, że większość błędów popełnianych jest podczas pobierania próbek wody pitnej, a nie w laboratorium. Dlatego wybór miejsc poboru próbek w obrębie instalacji wody pitnej jest równie ważny dla uzyskania wiarygodnego wyniku analizy wody, co sam sposób pobierania próbek. Zgodnie z przepisami dotyczącymi jakości wody pitnej poboru próbek, za wyjątkiem parametru „Legionella”, dokonuje się na wylocie punktów poboru. W przypadku badania pod kątem obecności bakterii Legionelli w obiektach z mechaniczną lub termostatyczną ochroną przed oparzeniem, na przykład w placówkach dla seniorów i przedszkolach, należy zastosować zawór do pobierania próbek , aby uniknąć pobierania próbek wody zmieszanej.

Specjalne zawory do poboru próbek są zalecane również w przypadku systematycznego badania pod kątem obecności bakterii Legionelli. Odpowiednie miejsca pobierania próbek powinny określić kompetentni w zakresie wymagań higienicznych projektanci, instalatorzy lub specjaliści.

Co nie jest dozwolone przy pobieraniu próbek wody pitnej?

Raz po raz pobierane są rutynowo próbki w mieszkaniach, które nie są użytkowane z powodu wyjazdów lub przeprowadzki. Lecz taki sposób postępowania wiąże się z wysokimi kosztami następczymi. Ponadto przeczy on celowi kontroli określonemu w rozporządzeniu o jakości wody pitnej z 2023 roku, nawet jeżeli takie mieszkanie zostało wskazane co do zasady jako miejsce pobierania próbek. W takich przypadkach powinno się korzystać z określonego zapobiegawczo „alternatywnego miejsca” do pobierania próbek wody pitnej. Ministerstwo Środowiska wyjaśnia: „Pobieranie próbek odbywa się podczas normalnej eksploatacji instalacji wody pitnej. Tymczasowe podniesienie temperatury w zasobniku ciepłej wody, płukanie lub dezynfekcja instalacji wody pitnej przed pobraniem próbek przeczy celowi ochronnemu kontroli zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wody pitnej”. Co podkreśla wyraźnie, że nie należy pobierać próbek z nieużywanych odcinków instalacji i że wszelkie „środki specjalne”, które mają wpływ na wynik analizy wody pitnej, są zabronione, zwłaszcza te, które mogłyby zafałszować wyniki. Z drugiej strony oznacza to również, że wszelkie ręczne lub automatyczne sposoby wymiany wody, np. przy użyciu systemu zarządzania wodą, są dozwolone przed pobraniem próbek wody pitnej, jeśli wymiana wody następuje na przykład o godzinie 6.00 rano przed faktycznym użytkowaniem.

Czy również w małych instalacjach trzeba przeprowadzać analizę wody pitnej?

Przepisy dotyczące jakości wody pitnej z 2023 nie narzucają wymogu przeprowadzania analizy wody pitnej w przypadku małych instalacji. Jednak badanie LeTriWa przeprowadzone przez Instytut Roberta Kocha pokazuje, że około 43% zachorować i zgonów spowodowanych przez bakterie Legionelli wystąpiło w związku z instalacjami wody pitnej, które nie podlegają obowiązkowi kontroli, tj. w małych instalacjach i przede wszystkim w systemach ze zdecentralizowanym podgrzewaniem wody pitnej. Znane są dwie główne przyczyny takiego stanu rzeczy: po pierwsze zbyt rzadkie korzystanie (prof. Hippelein, Kilonia) i po drugie już występujące skażenie zimnej wody pitnej bakteriami Legionelli z powodu zbyt wysokich temperatur znacznie przekraczających 25 °C przez dłuższy okres czasu. W obu tych przypadkach ciepłolubne bakterie Legionelli mogą namnażać się w niedopuszczalny sposób w „zimnej wodzie” lub schłodzonej ciepłej wodzie w zdecentralizowanych podgrzewaczach wody pitnej. Samo podgrzanie zimnej wody nie jest wystarczające do zabicia bakterii Legionelli, ponieważ czas podgrzewania w wymienniku ciepła jest zbyt krótki. Nawet w 70 °C trwa to co najmniej 3 minuty, a przy 60 °C nawet 30 minut. Dlatego RKI w przypadku zachorowania lub podejrzenia obecności bakterii Legionelli w wodzie pitnej zaleca pobranie próbek również z instalacji nie podlegających obowiązkowi kontroli.

Podsumowanie: Tych zasad należy przestrzegać przy pobieraniu próbek wody pitnej

• Próbki pobierać w odpowiednim dostosowanym do zakresu badania miejscu poboru próbek
• Używać zaworów do poboru próbek podczas badań na obecność bakterii Legionelli
• Pobieranie próbek wody pitnej przeprowadzać podczas rutynowej eksploatacji instalacji wody pitnej, tzn. nie pobierać próbek z nieużywanych punktów poboru i nie stosować wcześniej specjalnych środków, takich jak pozaplanowe spłukiwania antystagnacyjne lub podgrzewanie
• Analizę wody pitnej i pobieranie próbek wody pitnej zlecać wyłącznie uprawnionym jednostkom badawczym